Als mensen verward gedrag vertonen, is het aan de crisisdienst om in te schatten of ze opgenomen moeten worden of niet. Dat gaat vaak goed, volgens deskundigen, ook al is die taak gruwelijk complex. Soms gaat het niet goed.

Judith Evertse judith.evertse@ed.nl, 10-06-2024, EIndhoven

Een grote ravage bleef achter voor de bewoners van een woning aan de Eindhovense Bertelmanstraat, waar een verwarde vrouw zaterdagochtend hun gevel ramde met haar auto. Het verhaal kreeg nog een akelige staart toen bleek dat de vrouw een dag eerder in verwarde toestand op een andere plek in Eindhoven voor overlast zorgde. De politie ging met haar in gesprek en alarmeerde de crisisdienst van de GGZe, die moest inschatten of zij moest worden opgenomen.

Zowel de geestelijke gezondheidszorg als de politie doen uit privacy-overwegingen geen uitspraken over de uitkomst van die beoordeling. Feit is dat zij na het gesprek thuis bleef en niet werd opgenomen, waarna het ongeluk met de auto zaterdag kon plaatsvinden. Heeft de crisisdienst hier een verkeerde inschatting gemaakt?

Dat kun je niet direct zo stellen, volgens Koen Grootens, bijzonder hoogleraar Psychiatrie en Gedeelde Besluitvorming aan de Tilburg University. ,,Misschien was er toch gewoon sprake van een ongelukkig verkeersongeluk, dat weten we niet. Ik kan me voorstellen dat mensen nu denken: had dat niet voorkomen kunnen worden? Maar op basis van deze schaarse informatie kun je zomaar aannemen dat er een fout is gemaakt.”

Hij benadrukt dat ‘incidenten van deze ernst’ uiterst zeldzaam zijn. ,,Crisisdiensten moeten heel vaak uitrukken. Zij maken naar eer en geweten een taxatie van de psychiatrische toestand van een persoon, ze kijken of er sprake is van een psychiatrische stoornis en of iemand gevaarlijk is. Dat doen ze met de informatie die op dat moment beschikbaar voor hen is. Maar menselijk gedrag is heel moeilijk te voorspellen.”

Denken dat je incidenten met verwarde personen helemaal kunt voorkomen is een utopie, denkt Hans-Martin Don. De oud-wethouder van Eindhoven is ambassadeur van Grip op Onbegrip, een actieprogramma gericht op ondersteuning aan onbegrepen, verwarde personen.

,,Mensen kunnen door uiteenlopende oorzaken ontsporen in onze maatschappij en voor overlast zorgen”, zegt hij, ,,door een verslaving, sociaal-maatschappelijke problemen óf door een psychiatrisch ziektebeeld. Dat was, is, en zal altijd zo blijven. Alleen bij acute, gevaarlijke situaties is de crisisdienst aan zet om deze mensen te helpen.”

Bij de inschatting of een opname noodzakelijk is handelt de crisisdienst volgens de Wet verplichte ggz. Zo’n crisisdienst bestaat uit een multidisciplinair team, met een psychiater en een sociaal-psychiatrisch verpleegkundige, meldt een woordvoerster van de GGzE. Alleen als er sprake is van ‘onmiddellijk dreigend ernstig nadeel’ mag iemand gedwongen worden opgenomen. Bijvoorbeeld als iemand een gevaar is voor zichzelf of voor iemand anders.

Maar dat is niet altijd makkelijk te beoordelen, volgens Thijs Eradus, die als directeur van daklozenopvangorganisatie Springplank040 regelmatig met verwarde cliënten te maken krijgt. ,,Soms is iemand op moment van beoordeling nog niet zo ver heen, maar een paar uur later wel. Toch is mijn ervaring dat de crisisdienst iemand die een gevaar vormt wel meteen opneemt.”

Als er geen opname in de opvang volgt voor een cliënt met wie het zichtbaar niet goed gaat, dan zorgt dat vaak voor veel vragen en onrust in de opvang, aldus Eradus. ,,Voor ons is het soms ook niet meteen te begrijpen waarom een bepaalde afweging is gemaakt door de crisisdienst, maar gelukkig hebben we nauw contact met de GGzE, zodat we een toelichting kunnen krijgen.”

De vrouw die de ravage aan de Bertelmanstraat veroorzaakte zou een bekende zijn van de bewoners, al kon de politie dat vanwege privacyregels niet bevestigen. Naasten van een verwarde vriend of familielid staan nogal eens machteloos als een opname uitblijft in een urgente situatie: ze weten niet hoe te helpen of worden dus soms zelf het slachtoffer van het verwarde gedrag.

Een naaste kan een rechterlijke machtiging vragen om een familielid te laten opnemen, bij hoge nood, maar dat vinden mensen vaak te drastisch. Grootens: ,,Die mogelijkheid is er, maar dat doe je niet zomaar. Het is nogal wat, kost veel tijd en heeft veel effect op je relatie.”